حسابرسی
حسابرسی مجموعه نظارت و بررسی هایی می باشد که شامل رسیدگی به اسناد و مدارک و اطلاعات مالی یک مؤسسه یا واحد تجاری می شود که این رسیدگی ها منتهی به تهیه یک گزارش می شوند که در آن حسابرس، عقیده خود را در رابطه با روشهای بکار گرفته شده حسابداری و صحت و سقم صورتهای مالی آن مؤسسه یا واحد تجاری اعلام می کند. بنابراین حسابرس می بایست برای انجام این کار، اسناد حسابداری و اطلاعات مالی و همچنین سیستم کنترل داخلی مؤسسه را مورد مطالعه قرار داده و موجودیت و مالکیت دارایی ها و بدهی های مؤسسه را به اثبات برساند.
صرفه حسابرسی چیست؟
صاحبان سهام شرکت ها و سرمایه گذاران در واقع، مالک کسب و کارها و واحدهای تجاری می باشند که معمولاً مدیران این شرکت ها نیز می باشند. این افراد نه وقت و نه صلاحیت و در بیشتر موارد حتی اختیار آن را ندارند که به حساب ها و عملیات مزبور رسیدگی کنند، به همین دلیل، این وظیفه را به اشخاص بی طرف و دارای صلاحیت حرفه ای می سپارند که صرفه حسابرسی نامیده می شود. به طور کلی هرچقدر مالکیت از مدیریت جدا باشد، نیاز بیشتری به حسابرسی وجود دارد.
مراحل انجام حسابرسی
۱- تایید گزارش مالی توسط مدیران شرکت
۲- حسابرس با شناختی که از فعالیت‌های شرکت به دست آورده است، رسیدگی خود را آغاز می‌کند.
۳- حسابرس هرکدام از فعالیت‌های لیست شده در گزارش مالی، هرگونه ریسکی که می‌تواند تاثیر زیادی بر وضعیت مالی شرکت داشته باشد و همچنین برخی از اقداماتی را (که کنترل‌های داخلی نامیده می‌شوند) که شرکت برای کاهش آن ریسک‌ها در پیش گرفته شده است را شناسایی و ارزیابی می‌کند.
۴- حسابرس براساس ریسک ها و کنترل‌های شناسایی شده، این مسئله را مورد توجه قرار می دهد که مدیران برای اطمینان از صحت گزارش مالی چه کاری انجام داده‌اند و شواهد حمایتی را بررسی می‌کند.
۵- پس از بررسی شواهد حمایتی، حسابرس درباره‌ی این موضوع که آیا گزارش مالی، چهره‌ای واقعی و منصفانه از وضعیت مالی شرکت و گردش نقدی آن را نشان می‌دهد و آیا مطابق با استانداردهای گزارشگری مالی است یا خیر، قضاوت می‌کند.
۶- درنهایت، حسابرس گزارش حسابرسی را برای سهامداران یا هیئت مدیره، تهیه و در آن نظر خود را بیان می‌کند.
هدف از کنترل داخلی چیست؟
- حفاظت اموال
- قابل اعتماد کردن اطلاعات و گزارشات مالی
- بالا بردن سطح کارایی شرکت
- برقراری ارتباطات و ترویج سیاستهای مدیریت به سطوح پایین تر کارکنان
- اطمینان مدیران از اینکه معاملات واحد اقتصادی به طور صحیح در دفاتر و سوابق مربوطه منعکس می گردد.
تحول اهداف حسابرسی
هدف اصلی از حسابرسی در سالهای قبل از ابتدای قرن بیستم، کشف تقلب بود. در نیمه اول این قرن هدف حسابرسی از کشف تقلب فاصله گرفت و به سوی هدف جدید یعنی تعیین این موضوع که آیا صورتهای مالی تصویری درست و منصفانه از وضعیت مالی، نتایج عملیات و تغییرات در وضعیت مالی را ارائه می دهد، تغییر کرد. اما کشف تقلب هنوز به عنوان هدفهای فرعی جزئی حسابرسی مطرح است چرا که وجود تقلب یا اشتباه در اظهارنظر حسابرس در صورتهای مالی تاثیر گذار است. از هدفهای فرعی حسابرسی می توان تعیین دقت سوابق حسابداری و جلوگیری از تقلب را نام برد. در واقع جلوگیری از تقلب، جزء وظایف مدیریت محسوب می شود نه حسابرس؛ وجود حسابرس می تواند باعث جلوگیری از رسیدن تقلب کنندگان بالقوه به اهداف خود گردد.
مهم ترین هدف حسابرسی
اصلی ترین و مهم ترین هدف حسابرسی، کشف اشتباهات و جلوگیری از تکرار اشتباهات که البته کشف اشتباهات نباید یک هدف اصلی باشد همچنین حسابرسی می تواند مانع از انجام تقلب و رشوه و غیره باشد.
اهداف حسابرسی
حسابرسان جهت جمع آوری شواهد لازم، اهداف حسابرسی مشخصی را دنبال می کنند که عبارتند از :
۱- اعتبار
اعتبار یکی از اهداف حسابرسی می باشد و به معنی بررسی این موضوع می باشد؛ که مانده حسابها در اثر مبالغ جعلی بیش از حد واقعی گزارش نشده باشد.
۲- کامل بودن
کامل بودن در حسابرسی به معنی بررسی این موضوع می باشد که تمامی اطلاعات مالی و معاملات به طور کامل و دقیق ثبت شده باشند.
۳- مالکیت و تعهدات
در اهداف حسابرسی، مالکیت و تعهد یعنی بررسی این امر که، کلیه دارائیها و اموال متعلق به شرکت یا سازمان می باشند و تعهدات شرکت نیز در بدهی های منعکس شده در صورتهای مالی، ارائه شده است.
۴- صحت محاسبات
از اصلی ترین اهداف حسابرسی، صحت محاسبات می باشد، به این منظور که جمع بندی حسابها و معاملات به طور صحیح صورت گرفته باشند.
۵- ارزش یابی
ارزشیابی به این معنی می باشد که روشهای حسابداری تعیین شده از سوی شرکت، به طور صحیح انجام می شوند و در نتیجه مانده حسابها نیز به طور کامل و صحیح در صورت های مالی منعکس شده است.
۶- طبقه بندی و افشا
آخرین هدف در حسابرسی طبقه بندی و افشا است. به این صورت که معاملات در حسابها، کاملا مناسب ثبت شده باشند و بطور صحیح در صورت های مالی ارائه گردیده اند و اطمینان کافی از این موضوع که، تمامی اطلاعات لازم، در صورتهای مالی و یادداشتهای همراه آن وجود دارد.
گزارش حسابرسی با چه اهدافی تهیه می شود؟
گزارش های حسابرسی می تواند با اهداف زیر تهیه شوند:
- تنظیم گزارش حسابرسی برای طرح و بررسی در مجامع عمومی شرکتها و موسسات یا هیاتهای مدیره
- تهیه گزارش جهت بازرس قانونی
- تهیه گزارش حسابرس ویژه در زمانهای مورد درخواست صاحبان (مدیران شرکتها و موسسات) و نیز اشخاص ثالث و ذینفع و مراجع ذیصلاح
- تنظیم گزارش حسابرسی در مورد درآمد مشمول مالیات اشخاص و استانداردهای حسابرسی و مقررات و الزامات قانونی مالیاتی
- تنظیم گزارش حسابرسی حاوی نظر حسابرس در ارتباط با قضاوت در زمینه اختلاف بین دو یا چند نفر به عنوان کارشناس رسمی دادگستری به منظور استفاده در محاکم قضایی.
علت استفاده از حسابرسی در عملیات های حسابداری
صاحبان سرمایه که سهام شرکت ها را در اختیار دارند، در واقع مالک این شرکت ها و واحد های تجاری محسوب می شوند و در بیشتر موارد مدیران و مسؤلین این واحدها نیز هستند، معمولا این اشخاص زمان، صلاحیت و حتی در اغلب موارد، اختیار آن را هم ندارند که به حساب ها و عملیات واحد های مذبور رسیدگی کنند، از این رو این وظیفه به اشخاص (حقیقی با حقوقی) بی طرف و دارای صلاحیت حرفه ای سپرده می شود که حسابرس نام دارند. هرچقدر مالکیت از مدیریت منفک تر باشند نیاز بیشتری به حسابرسی مستقل به وجود می آید.
نقش حسابرسی در اقتصاد کشور
توسعه اقتصادی هر کشور در گرو حسابرسی است و ارزش این حرفه را بیشتر نمایان می کند، چرا که علاوه بر دولت ها تمامی اقشار یک جامعه که به نحوی با اقتصاد آن جامعه در ارتباط می باشند به خدمات حرفه حسابرسی نیاز پیدا می کنند. از جمله : سازمان بورس و اوراق بهادار ، بانک ها و مؤسسات اعتباری ، سازمان های تشخیص و وصول مالیات های سهامداران و مدیران واحد های تجاری
تفاوت حسابداری و حسابرسی
حسابداری فرآیند تهیه حساب های نهایی یک شرکت است که مسئولیت آن به عهده مدیران و هیات مدیره آن شرکت می باشد در صورتی که حسابرس، حساب های نهایی که توسط مدیران شرکت تهیه شده اند را مورد بررسی قرار می دهد و طی گزارشی نسبت به آن اظهار نظر می نماید.
در برخی از مواقع بعلت عدم اطلاع از اصول و استاندارد های حسابداری، حسابرسان در تهیه صورت های مالی به مدیران کمک می کنند و همچنین ممکن است حسابرس در حین رسیدگی های خود متوجه نقاط ضعفی در سیستم حسابداری و کنترل های داخلی شرکت گردند و نظرات و پیشنهادات خود را طی گزارشی به اطلاع هیات مدیره شرکت برسانند.
حسابرس کیست؟
حسابرس وظیفه بررسی صحت اسناد مالی و حسابداری و انطباق آنها با اصول حسابداری و موارد قانونی را بر عهده دارد. در واقع حسابرسان کار حسابداران را بررسی و نتیجه کار خود را به هیأت مدیره ، سهامداران، بانک ها و سایر سازمان های نظارتی و قانونی، گزارش می کنند.
اهداف حسابرس چیست؟
هدف یک حسابرس از بررسی اطلاعات مالی یک شرکت، عبارت است از تهیه یک برنامه به منظور امور حسابرسی و جهت ایجاد هماهنگی در انجام حسابرسی و همچنین اطمینان از انجام کلیه عملیات حسابرسی می باشد. برنامه حسابرسی می تواند در هر موردی مانند رسیدگی به بدهکاران دارایی های ثابت و نظایر آن به صورت استاندارد برای موسسات مشابه تنظیم شود.
نحوه انجام عملیات حسابرسی
حسابرس از راه کسب آگاهی از سیستم کنترل داخلی، بازرسی مدارک، مشاهده دارایی ها، پرسش از منابع داخلی و خارجی و اجرای سایر روش های رسیدگی، شواهد و دلایل لازم را برای تعیین مطلوبیت و یا عدم مطلوبیت صورت های مالی جمع آوری می کنند. علاوه بر آن، حدود رسیدگی در هر حسابرسی می بایست مشخص باشد تا مسئولیت حسابرسان محدود به میزان رسیدگی انجام شده توسط آنها باشند مانند: دوره رسیدگی، واحد مورد رسیدگی و اطلاعات مالی مورد رسیدگی.
انواع حسابرسی
حسابرسی شاخه ای از علم حسابداری است که به چک کردن و بررسی صحت عملکرد حسابدار می پردازد. همچنین یکی از راه های بازرسی مالی است و خود دارای انواع مختلفی می باشد. صاحبنظران تقسیم بندی های مختلفی از انواع حسابرسی ارائه کرده اند. به عنوان مثال آقای آرنز در کتاب نگرش جامعی بر حسابرسی، حسابرسی را به ۳ نوع عملیاتی، مالی و رعایت تقسیم بندی کرده است.
۱- حسابرس مستقل
اشخاصی هستند که به دعوت صاحبان سهام و یا اشخاص (حقیقی یا حقوقی) ذی نفع و یا به حکم قانون انتخاب می شوند و وظیفه آنها اعتبار دهی به صورت های مالی و اظهار نظر نسبت به آنها می باشد و گزارش خود را به دعوت کننده یا هر شخص حقیقی یا حقوقی که او تعیین نموده است ارائه می کنند. این حسابرسان مستقل از سازمان هستند و در واقع به صورت جداگانه و به صورت قراردادی خدمات حسابرسی را ارائه می دهند.
۲- حسابرس داخلی
حسابرسی داخلی، واحد ارزیابی مستقلی است که جهت بررسی و ارزیابی فعالیت ها در داخل سازمان ایجاد می‌شود. گر چه حسابرسان داخلی در استخدام سازمان هستند اما باید مستقل از دوایر مورد رسیدگی باشند که از آن به عنوان استقلال سازمانی یاد می‌شود. به همین دلیل این گروه از حسابرسان در بسیاری از شرکت ها به طور مستقیم به کمیتهٔ حسابرسی یا هیئت مدیره شرکت گزارش می‌دهند.
۳- حسابرس دولتی
این نوع حسابرسان به بررسی معاملات و کنترل های یک موسسه دولتی می پردازند تا در موارد زیر اظهار نظر کنند:
۱- فعالیت های مالی و اقتصادی طبق اصول حسابداری باشد
۲- میزان کفایت از کنترل ها و روش های عملی
۳- میزان کارایی و استفاده بهینه از منابع انسانی، مالی و فیزیکی و حرکت صحیح به سمت اهداف سازمانی
- تقسیم بندی دیگری نیز در این رابطه وجود دارد که شامل موارد زیر است :
۱- از نظر اهداف و موضوعات مورد رسیدگی
۲- از نظر ماهیت رسیدگی
۳- از نظرشیوه انجام کار
۴- از نظر زمان انجام کار
۵- از نظر دلیل ارجاع کار
۱- از نظر اهداف و موضوعات مورد رسیدگی
۱- حسابرسی صورت های مالی
۲- حسابرسی رعایت
۳- حسابرسی عملیاتی
۴- حسابرسی عملکرد یا مدیریت
۲- از نظر ماهیت رسیدگی
۱- بررسی و اثبات سیستم کنترل های داخلی
۲- رسیدگی اثباتی
۳- رسیدگی های خاص
۳- از نظر شیوه انجام کار
۱- مبتنی بر سند رسی
۲- مبتنی بر ترازنامه
۳- مبتنی بر ریسک
۴ – از نظر دلیل ارجاع کار
۱- حسابرسی الزامی
۲- حسابرسی اختیاری
۵ – از نظر زمان انجام کار
۱- حسابرسی ضمنی
۲- حسابرسی نهایی
۳- حسابرسی مداوم
۶ – از نظر انواع حسابرسان
۱- حسابرس مستقل
۲- حسابرس داخلی
۳- حسابرس دولتی (قانونی)
از نظر اهداف و موضوعات مورد رسیدگی
۱- حسابرسی صورت های مالی
هر گاه از کلمه حسابرسی، بدون قید و شرط اضافی یاد شود، منظور همان حسابرسی صورت های مالی یا به اختصار حسابرسی مالی است. هدف اصلی این حسابرسی اعتباردهی به صورت های مالی است. منظور از اعتباردهی، اظهار عقیده یا قضاوت شخص یا اشخاص مستقل و ذیصلاح نسبت به مطابقت تمامی جنبه‌های با اهمیت در صورتهای مالی با معیارهای تعیین شده یعنی اصول حسابداری است. البته چنین اظهار نظر یا قضاوتی باید مبتنی بر شواهد معتبر و کافی باشد.
۲- حسابرسی رعایت
این نوع حسابرسی به میزان انطباق صورت های مالی با قوانین وضع شده، ضوابط، دستورالعمل ها و بخشنامه ها می پردازد. رسیدگی ممیزان مالیاتی به اظهارنامه های مالیاتی، رسیدگی صاحبان حساب و حسابرسان دیوان محاسبات کشور به قوانین مالی و بودجه شرکت ها و موسسات دولتی نمونه هایی از حسابرسی رعایت می باشند. این نوع حسابرسی می تواند به صورت پروژه مجزا و یا همراه با صورت های مالی انجام شود. در ایران حسابرسی رعایت جز لاینفک حسابرسی صورته ای مالی است. انواع حسابرسی رعایت از قبیل حسابرسی مالیاتی، حسابرسی بیمه، حسابرسی دیوان محاسبات می باشد.
۳- حسابرسی عملیاتی
این نوع حسابرسی عبارت است از بررسی قسمت های خاصی از سازمان به منظور سنجش نحوه عمل آنها. این نوع حسابرسی معمولا به اثربخشی، کارایی و صرفه اقتصادی بخش های مختلف سازمان می پردازد. حسابرسی عملیاتی از آنجا که دارای استاندارد های مشخص یا الزامات قانونی لازم الاجرا نمی باشد نسبت به حسابرسی صورت های مالی و حسابرسی رعایت مستلزم کاربرد قضاوت بیشتری است.
۴- حسابرسی مدیریت
در حسابرسی مدیریت، کارایی مدیریت از لحاظ چگونگی استفاده از منابع و نحوه اجرایی برنامه ها و عملیات رسیدگی گزارش می شود و هدف آن تعیین میزان کارایی و اثر بخشی مدیران واحد و احد تجاری است. این نوع حسابرسی معمولاً حسابرسی عملکرد ( مدیریت ) می نامند که استفاده کنندگان سازمان ها و نهادهای ثالث یا مجامع عمومی صاحیان سهام است .
حسابرسی از نظر شیوه انجام کار
۱- مبتنی بر سند رسمی
در این حسابرسی حسابرس رسیدگی های خود را از اسناد و مدارک اولیه آغاز و به صورتهای مالی ختم می نماید که این شیوه فقط در مورد شرکتهای کوچک کاربرد دارد.
۲- مبتنی بر ترازنامه
در این شیوه حسابرس با تجزیه و تحلیل و بررسی اقلام مندرج در صورتهای مالی (ترازنامه) اقلام با اهمیت و عمده را با استفاده از نمونه گیری انتخاب نموده و نتایج حاصل از آن را به کل صورتهای مالی تعمیم می دهد
۳- مبتنی بر ریسک
در این روش حسابرس واحد های اقتصادی را بررسی کرده و زمینه هایی را که موجب بیشترین ریسک، اشتباهات، تحریفات و تقلبات در صورتهای مالی می باشد را شناسایی و بخش زیادی از زمان حسابرسی را به آنها اختصاص می دهد.
حسابرسی از نظر دلیل ارجاع کار
۱- حسابرسی الزامی
حسابرسی الزامی واحدهای اقتصادی اجباراً و به موجب قوانین و مقررات، ملزم به انتخاب و دعوت از یک حسابرس جهت انجام حسابرسی سالانه خود می باشند.
۲- حسابرسی اختیاری
در این نوع حسابرسی واحدهای اقتصادی در صورت تمایل حسابرسی می شوند. مانند شرکتهای تضامنی و سایر شرکتهای خارج از حوزه بورس اوراق بهادار می تواند بنا به خواست خود و یا جهت دستیابی به یک هدف، عمل حسابرسی را همچون شرکت های ملزم به حسابرسی انجام دهند.
حسابرسی از نظر زمان انجام کار
۱- حسابرسی ضمنی
حسابرسی ضمنی عبارت است از حسابرسی در طول دوره مالی و قبل از پایان سال مالی و بستن حسابها که توسط حسابرسان مستقل انجام می گیرد. هدف این حسابرسی ارزیابی سیستم کنترل داخلی واحد تجاری می باشد.
۲- حسابرسی نهایی
این نوع از حسابرسی، معمولا بعد از پایان سال مالی و بستن حسابها صورت می گیرد و هدف آن، رسیدگی به مانده نهایی حساب ها می باشد.
۳- حسابرسی مداوم
به دلیل حجم بالای عملیات و کمبود زمان برای گزارش حسابرسی، حسابرس ممکن است در طول سال به طور مداوم در شرکت حضور به عمل رساند.
حسابرسی از نظر ماهیت رسیدگی
۱- بررسی و ارزیابی سیستم کنترل های داخلی
به منظور کشف موارد عدم وجود کنترل های داخلی مناسب، یا عدم اجرای صحیح کنترل ها و تعیین نقاط قوت و ضعف سیستم صورت می گیرد.
۲- رسیدگی اثباتی
اثبات صحت تک به تک اقلام مندرج در صورت های مالی و اظهار نظر در مورد کلیت صورت های مالی، توسط حسابرسی اثباتی انجام می شود.
۳- رسیدگی های خاص
یعنی انجام بررسی و رسیدگی در مورد مانده برخی از حساب ها به منظور و اهدافی خاص
