وظیفه اصلی حسابرسان، بررسی و عیب یابی عملکرد حسابداران می باشد. اما خود حسابرسان چگونه مورد ارزیابی قرار می گیرند؟ به منظور سنجش کیفیت کار حسابرسان و بررسی امور آن ها، انجمن حسابداران عمومی مورد تائید رسمی آمریکا که در بالاترین سطح مسائل اقتصادی بوده و تاثیر گذارترین هیئت حسابداری و حسابرسی دنیا هستند، اقدام به انتشار ده فرمان حسابرسی کردند. این قوانین که در شاخه های عمومی (3قسمت) ، عملیاتی(3قسمت) و گزارشگری (4قسمت) گنجانده شده اند، میزان صحت و سلامت عملکرد حسابرسان را مورد بررسی قرار می دهد که استانداردهای حسابرسی نامیده می شوند.
استاندارد از نظر لغوی به معنی موارد از پیش تعیین شده است که باید در عمل رعایت شوند. استانداردهای حسابرسی مقررات لازم الاجرایی هستند که همانطور که اشاره شد این استانداردها به سه گروه اصلی تقسیم می شوند و هر کدام از آنها نیز در زیر مجموعه خود شامل استانداردهای دیگری هستند که مجموعاً استانداردهای ده گانه را تشکیل می دهند که در ادامه به شرح آنها می پردازیم :
استاندارد عمومی
در قسمت عمومی استانداردهای حسابداری با مواردی روبرو می شویم که با توجه به نام آن، عمومیت این ویژگی ها برای تمامی حسابرسان امری اجباریست.
این استانداردها بر ویژگی های علمی و شخصیتی حسابرسان تأکید دارند که عبارتند از:
1- تائید صلاحیت حسابرس در زمینه های اخلاقی ، تعهدی ، میزان دانش ، اطلاعات و سایر امور فنی
2- استقلال رای و عدم وابستگی و اتکا به غیر در امر بازرسی
3- اعمال مراقبت های حرفه ای در تهیه گزارشات و عمل حسابرسی
استاندارد عملیاتی
در قسمت بعدی استانداردهای حسابرسی، به استاندارهای عملیاتی یا رسیدگی می رسیم. در این قسمت به برنامه ریزی دقیق، اصولی و سخت گیرانه حسابرسان و نظارت بر زیردستان (در صورت وجود کارمندان زیر دست) تاکید شده است. در ادامه حسابرس باید تسلط کافی روی کنترل داخلی داشته باشد؛ کنترل داخلی در واقع فرآیندی است که به منظور حصول اثربخشی و کارایی عملیات (سود آوری و ذخیره اموال)، اتکاپذیری گزارشگری مالی (تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی برای مقاصد عمومی ) و رعایت قوانین و مقررات لازم‌الاجراست. با رعایت و تسلط حسابرس بر روی موارد فوق، برنامه ای جامع و مانع در تعیین نوع، زمان و میزان آزمون ها تهیه می شود.
در قدم بعدی نیز برای اظهار نظر صحیح نسبت به صورت های مالی نیاز به کسب شواهد کافی و مناسب از راه بازرسی، مشاهده و پرس و جو می باشد.
سه استاندارد اجرای عملیات به گرد آوری و ارزیابی شواهدی کافی برای اظهار نظر حسابرسان نسبت به صورت های مالی مربوط می شود که شامل موارد زیر است:
1- برنامه ریزی و سرپرستی کافی
2- شناخت کافی از کنترل های داخلی
3- شواهد کافی و قابل اطمینان
استاندارد گزارشگری
در قدم آخر استانداردهای حسابرسی به استانداردهای گزارشگری می رسیم. در این گزارش صحت صورت های مالی، طبق اصول حسابداری مورد بررسی قرار می گیرد. گزارش باید مصداق تغییرات روند دوره جاری، نسبت به دوره قبل باشد و اطلاعات این دوره کافی تلقی شود. در گزارش نهایی، مشخصات حسابرس و میزان مسئولیت وی ابراز می گردد و در این گزارش شرحی کلی از شرایط داده خواهد شد و در صورتی که این امکان وجود ندارد، با ذکر دلیل اظهار به عدم توانایی در نظر دهی می شود.
استانداردهای گزارشگری شامل 4 بخش زیر می باشد :
1- گزارش باید تصریح کند که صورت‌های مالی، طبق اصول حسابداری تهیه شده‌است یا خیر.
2- گزارش باید شرایطی را مشخص سازد که در آن چنین اصولی در دورهٔ جاری نسبت به دورهٔ قبل، به طور یکنواخت رعایت نشده است.
3- اطلاعات افشا شده در صورت‌های مالی به‌طور منطقی کافی تلقی می‌شود مگر آن که خلاف آن در گزارش بیان شود.
4- گزارش باید یا حاوی یک اظهار نظر کلی دربارهٔ صورت‌های مالی باشد و یا بیانگر این باشد که نظری نمی‌تواند اظهار شود. هنگامی که نظر کلی نتواند اظهار شود، دلایل آن باید بیان گردد. در تمام مواردی که نام حسابرس به نحوی با صورت‌های مالی ارتباط می‌یابد، گزارش باید به‌طور صریح بیانگر ویژگی هر گونه رسیدگی حسابرس و میزان مسئولیتی باشد که او بر عهده می‌گیرد.
